Grać jak z nut – cz. 2

Grać jak z nut

Zawartość artykułu

W pierwszej części artykułu poznaliśmy bardzo dużo pojęć muzycznych i technicznych. Teraz czas je wykorzystać do zbudowania automatycznego kompozytora. Zanim jednak do tego przystąpimy, musimy przyjąć pewne założenia (a raczej uproszczenia):

  • utwory będą się składały z 8 taktów w budowie okresowej (poprzednik 4 takty, następnik 4 takty)
  • metrum będzie 4/4 (czyli 4 ćwierćnuty na takt, akcent na pierwszą i trzecią miarę taktu)
  • długość każdego motywu wynosi 1 takt (mimo że to wymaganie wydaje się restrykcyjne, jednak wiele popularnych utworów jest zbudowanych właśnie z motywów, które trwają 1 takt).
  • stosowana będzie tylko tonacja C-dur (w razie potrzeby zawsze można po wygenerowaniu utworu przetransponować go do dowolnej tonacji)
  • ograniczymy się do ok. 25 najczęściej stosowanych odmian stopni harmonicznych (stopni jest 7, ale część z nich ma kilka wersji, z dodatkowymi dźwiękami, które zmieniają barwę akordu).

Co jest potrzebne do stworzenia utworu?

Do stworzenia w automatyczny sposób prostego utworu muzycznego potrzebne nam jest:

  • wygenerowanie harmonii utworu – akordów i ich rytmu
  • stworzenie motywów – ich dźwięków (wysokości) i rytmu
  • stworzenie wariacji tych motywów – j.w.
  • połączenia motywów i wariacji w melodię, dopasowując je do harmonii

Po opanowaniu podstaw możemy przejść do pierwszej części automatycznego komponowania – generowania harmonii. Zacznijmy od stworzenia rytmu harmonii.

Wolny rytm

Choć można by się pokusić o stworzenie statystycznego modelu rytmu harmonicznego, to, niestety, (przynajmniej w chwili pisania tego artykułu) nie ma dostępnej bazy, która by to umożliwiła. Wobec powyższego, musimy poradzić sobie w inny sposób – sami wymyślmy taki model. W tym celu wybierzmy kilka “sensownych” rytmów harmonicznych i zadamy im jakieś “sensowne” prawdopodobieństwa.

rytmprawdopodobieństworytmprawdopodobieństwo
[8]0.2[2,2]0.1
[6, 2]0.1[2,1,1]0.02
[2, 6]0.1[3,1]0.02
[7, 1]0.02[1,1,1,1]0.02
[4]0.4[1,1,2]0.02
Tab1. Rytmy harmoniczne, wartości wyrażane w ćwierćnutach – [6, 2] oznacza rytm, w którym są dwa akordy, pierwszy trwa 6 ćwierćnut, a drugi 2 ćwierćnuty.


Rytmy w tabeli przedstawione są w postaci tego, jak długo akordy będą trwały, a długość trwania przedstawiona jest w liczbie ćwierćnut. Niektóre rytmy trwają dwa takty (np. [8], [6, 2]), a pozostałe jeden takt ([4], [1, 1, 2] itd.).

Generowanie rytmu harmonii przebiega w następujący sposób. Losujemy kolejne rytmy aż do momentu, gdy otrzymamy tyle taktów, ile potrzebowaliśmy (w naszym przypadku 8). Ze względu na to, że rytmy mają różną długość, czasami mogą wyniknąć z tego pewne komplikacje. Przykładowo, może zaistnieć taka sytuacja, że do zakończenia generacji będzie potrzebny ostatni rytm o długości 4 ćwierćnut, a my natomiast wylosujemy rytm o długości 8. W takim przypadku, aby uniknąć niepotrzebnych problemów, można wymusić losowanie z podzbioru rytmów o długości 4 ćwierćnut.

W takim razie, zgodnie z powyższymi ustaleniami, załóżmy, że wylosowaliśmy następujące rytmy:

  • poprzednik: [4, 4], [2, 2], [3, 1], 
  • następnik: [3, 1], [8], [2, 2]

Likelihood

W kolejnym kroku będziemy wykorzystywali pojęcie likelihood. Jest to nieznormalizowane do jedynki prawdopodobieństwo (tzw. pseudo-prawdopodobieństwo), które pomaga ocenić względny poziom prawdopodobieństwa różnych zdarzeń. Dla przykładu, jeżeli likelihoody zdarzeń A i B wynoszą odpowiednio 10 oraz 20, to oznacza, że zdarzenie B jest dwa razy bardziej prawdopodobne od zdarzenia A. Równie dobrze mogłyby te likelihoody wynosić 1 oraz 2, albo 0.005 oraz 0.01. Z likelihoodów można policzyć prawdopodobieństwo. Jeśli założymy, że jedynie zdarzenia A i B mogą wystąpić, to ich prawdopodobieństwa będą wynosić odpowiednio:

Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie Zasob-1.svg

Progresje akordów

Aby wygenerować prawdopodobne przebiegi harmoniczne najpierw przygotujemy sobie modele N-gramowe stopni harmonicznych. W tym celu skorzystamy z modeli n-gramów udostępnionych na githubie (https://github.com/DataStrategist/Musical-chord-progressions).

Nasz przykładzie będzie wykorzystywać 1-, 2-, 3-, 4- i 5-gramy.

W rytmie harmonii poprzednika jest 6 wartości rytmicznych, więc musimy przygotować przebieg 6 stopni harmonicznych. Pierwszy akord generujemy z użyciem unigramów (1-gramów). Przygotowujemy sobie zatem najpierw likelihoody dla każdego możliwego stopnia, a następnie losujemy z uwzględnieniem tych likelihoodów. Wzór na likelihood jest w tym przypadku dość prosty:

likelihoodX=p(X)

gdzie
X oznacza dowolny stopień harmoniczny
p(X) to prawdopodobieństwo 1-gramu X

My w tym przypadku wylosowaliśmy IV stopień (w tej tonacji F-dur).

Drugi akord generujemy z użyciem bigramów oraz unigramów, z wagą większą dla bigramów:

likelihoodX=waga2gramp(X v IV)+waga1gram*p(X)

gdzie:

  • p(X v IV) to prawdopodobieństwo przebiegu (IV, X)
  • wagaNgram to przyjęta waga N-gramu (im większa tym większy wpływ tego modelu n-gramowego, a mniejszy wpływ innych modeli)

Wagi n-gramów możemy przyjąć takie, jakie chcemy. Na potrzeby przykładu wybraliśmy takie:

n-gram12345
waga0.0010.010.115

Kolejny akord jaki wylosowaliśmy to: vi stopień (a-moll).

Generowanie trzeciego akordu przebiega podobnie, z tym że możemy już wykorzystać 3-gramy:

likelihoodX=waga3gramp(X v IV, vi)+waga2gramp(X v IV)+waga1gram*p(X)

I tak kontynuujemy, aż wygenerujemy wszystkie potrzebne akordy. W naszym przypadku wylosowaliśmy:

IV,  vi, I, iii, IV, vi (w przyjętej tonacji C-dur to są kolejno akordy F-dur, a-moll, C-dur, e-moll, F-dur, a-moll)

Nie jest to jakiś bardzo często spotykany przebieg akordów, ale jak się okazuje występuje w 5 popularnych piosenkach (https://www.hooktheory.com/trends#node=4.6.1.3.4.6&key=rel)

Podsumowanie

Udało nam się wygenerować rytmy i akordy, które są składowymi harmonii utworu. Należy tutaj jednak zwrócić jeszcze uwagę, że dla uproszczenia, nie wzięliśmy pod uwagę dwóch ważnych czynników:

  • Przebiegi harmoniczne poprzednika i następnika są bardzo często w jakiś sposób powiązane. Harmonia następnika może być identyczna do tej poprzednika lub ewentualnie lekko zmieniona, aby sprawiać wrażenie, że te dwa zdania są ze sobą w jakiś sposób powiązane.
  • Poprzednik i następnik kończą się prawie zawsze na konkretnych stopniach harmonicznych. Nie jest to ścisła reguła, ale niektóre stopnie harmoniczne są o wiele bardziej prawdopodobne od innych na końcach zdań muzycznych.

Na potrzeby przykładu można jednak uznać zadanie za zakończone. Harmonię utworu mamy już gotową, teraz należy jedynie stworzyć melodię do tej harmonii. W trzeciej części naszego artykułu można dowiedzieć się, jak właśnie taką melodię skomponować.

Ta strona korzysta z ciasteczek, aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.